Çin, 1978 yılında Deng Şiaoping’le başlattığı dışa açılım politikasıyla birlikte[1] çok daha küresel vizyon benimsemiştir. Söz konusu politika, daha çok iktisadi temelli bir şekilde gelişmiştir. Bu dışa açılım politikası da Çin ekonomisinin hızla büyümesiyle sonuçlanmıştır. Bu büyüme, meyvelerini 2000’li yıllarda vermeye başlamış ve 2008 senesinde başlayan küresel ekonomik krizin[2] ardından Çin, 2010 yılında Japonya’yı geçerek dünyanın en büyük ikinci ekonomisi olmuştur.[3]
Öte yandan birçok analist ve akademisyen tarafından Çin’in 2050 yılında Amerika Birleşik Devletleri’ni (ABD) geçerek dünyanın en büyük ekonomisi olacağı tahmin edilmektedir. Nitekim Çin’in söz konusu büyümesinin Pekin ile Washington arasında büyük bir küresel rekabet yarattığı da bilinmektedir. Nitekim bu rekabetin jeopolitik, jeoekonomik ve jeostratejik boyutlarının bulunduğu söylenebilir. Bunda Çin’in Kuşak ve Yol Girişimi’nin oldukça önemli bir role sahip olduğu ifade edilebilir. Zira bahse konu olan girişim, Çin’e birçok boyutta farklı avantajlar sağlamaktadır.
Bu bağlamda Kuşak ve Yol Girişimi’nin kısa tarihinden bahsetmek gerekirse, girişimin 2013 senesinde Çin Devlet Başkanı Şi Cinping tarafından Orta Asya devletlerine gerçekleştirilen bir ziyaretin ardından duyurulduğunu[4] belirtmekte fayda vardır. Çin Komünist Partisi (ÇKP) 18. Ulusal Kongresi, 2012 yılının Kasım ayında Çin’in başkenti olan Pekin’de düzenlenmiştir. Bu kongreye kadar 2002 yılından beri Çin’in çevre ülkelere karşı net bir stratejisinin bulunmadığı söylenebilir. Dolayısıyla söz konusu kongrede, Pekin’in çevresindeki ülkelerle ilgili olarak yeni bir strateji geliştirmesinin önemine vurgu yapılmıştır. Bu da Şi’nin başkanlığıyla birlikte Çin’in yeni bir atılım sürecine gireceğinin kanıtı olmuştur.
2013 yılında Şi, Kazakistan’ın Nazarbayev Üniversitesi’nde yaptığı konuşmasında Kuşak ve Yol Girişimi’nden bahsetmiştir.[5] Şi, girişimin işbirlikleri inşa edeceğini belirtmiştir. Yine 2013 yılının Kasım ayında Şi, Endonezya’da yaptığı bir konuşmasında Deniz İpek Yolu Projesi’ni koordineli bir biçimde hayata geçirmeye hazır olduklarını duyurmuş ve mevzubahis projenin Çin ile Güneydoğu Asya Uluslar Birliği (ASEAN) ülkeleri arasındaki işbirliğini geliştireceğini dile getirmiştir.[6]
Tüm bunların yanı sıra hem “İpek Yolu Ekonomik Kuşağı” hem de “21. Yüzyıl Ekonomi Kuşağı”, Çin’in Çevre Diplomasisi Forumu adlı toplantıda ilk defa gündeme getirilmiştir. Özellikle de Deniz İpek Yolu Projesi kapsamında Çin’in yakın çevresindeki ülkelerle olan diyaloğunun güçlendirilmesi gerektiğinin altı çizilmiştir. Bundan kısa bir süre sonra da ÇKP Merkez Komitesi Üçüncü Genel Toplantısı’nda her iki projenin birbirine eklemlenerek “Kuşak ve Yol Girişimi” şeklinde adlandırılmasına karar verilmiştir. Bu karara göre Kuşak ve Yol Girişimi, Çin’in resmi devlet girişimi olmuştur.[7]
Bahse konu olan girişimin Çin’in ittifaklar inşa etme, müttefiklik ilişkilerini geliştirme ve işbirliklerini arttırmasında önemli bir role sahip olduğu belirtilebilir. Nitekim bu durumun diğer devletler ve bilhassa Çin’e yakın ülkeler bağlamında da hem ekonomik hem de politik olarak kritik avantajlar yarattığı söylenebilir.
Sonuç olarak Çin, dünyanın en büyük güçlerinden biridir ve Kuşak ve Yol Girişimi çerçevesinde sahip olduğu küresel vizyon vesilesiyle uluslararası çapta önemli bir ekonomik kalkınmaya öncülük etmektedir. Bu nedenle de Pekin’in jeoekonomik, jeopolitik ve jeostratejik gücünün artarak devam edeceği ve bunda da Kuşak ve Yol Girişimi’nin kritik rol oynayacağı ileri sürülebilir.
[1] “Deng Xiaoping and the Transformation of China”, Foreign Affairs, https://www.foreignaffairs.com/reviews/capsule-review/2012-01-01/deng-xiaoping-and-transformation-china?gad=1&gclid=Cj0KCQjwk96lBhDHARIsAEKO4xYv4EJ0bcLRQQPMW4rdg6Y3e1Ig_2b11Bt–_htCqHUzqIoUQyXkUwaAhjLEALw_wcB, (Erişim Tarihi: 19.07.2023).
[2] “Finance: Bank Collapses Revive Uncomfortable Memories of 2008 Financial Crisis”, International Bank Association, https://www.ibanet.org/bank-collapse-memories-2008-financial-crisis, (Erişim Tarihi: 19.07.2023).
[3] “China Overtakes Japan as World’s Second-Biggest Economy”, BBC, https://www.bbc.com/news/business-12427321, (Erişim Tarihi: 19.07.2023).
[4] “Xi Jinping Arrives in Astana for State Visit to Kazakhstan”, FMPRC, https://www.fmprc.gov.cn/mfa_eng/topics_665678/3755_666062/2013zt/xjpfwzysiesgjtfhshzzfh_665686/201309/t20130911_707060.html, (Erişim Tarihi: 19.07.2023).
[5] “President Xi Jinping Delivers Important Speech and Proposes to Build a Silk Road Economic Belt with Central Asian Countries”, Consulate-General of the People’s Republic of China in Toronto, http://toronto.china-consulate.gov.cn/eng/zgxw/201309/t20130913_7095490.htm, (Erişim Tarihi: 19.07.2023).
[6] ““The Belt and Road Initiative and the New Model of Opening Up”, Ifeng, https://finance.ifeng. com/a/20140920/13130977_0.shtml, (Date of Accession: 24.02.2023).”
[7] Aynı yer.