Çin Devlet Başkanı Şi Cinping tarafından 2013 yılında Kazakistan’da duyurulan Kuşak ve Yol Girişimi,[1] içerisinde farklı ekonomik koridorlarını barındırmaktadır. Bahse konu olan koridorlar, birçok güzergah kullanarak çeşitli ülkelerden ve şehirlerden geçmektedir. Bu kapsamda söz konusu koridorların Kuşak ve Yol Girişimi’nin ana kolları olduğu ve her bir koridorun içinden geçtiği güzergâhlara göre farklı bir ehemmiyet arz ettiği söylenebilir.
Bu bağlamda Çin-Moğolistan-Rusya Ekonomik Koridoru’nu (CMREC) incelemekte fayda vardır. Zira bu koridorun oldukça önemli ve kritik bir role sahip olduğu söylenebilir. Çünkü bahse konu olan koridor, bölgenin önde gelen ve kritik öneme haiz üç devleti tarafından onaylanmıştır ve bu üç ülkeden geçmektedir.[2]
11 Eylül 2014 tarihinde Tacikistan’ın başkenti olan Duşanbe’de gerçekleştirilen Çin-Rusya-Moğolistan Zirvesi’nin bu koridorun temellerini attığı ifade edilebilir. İlgili zirvede Şi, işbirliklerinin geliştirilmesi ve karşılıklı fayda sağlanması bağlamında muhtelif önerilerde bulunmuştur. Bu çerçevede Şi, yeni koridorlar inşa edilmesini teklif etmiştir. Daha sonra da Şi’nin teklifi, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve Moğolistan Devlet Başkanı Tsakhiagiin Elbegdorj tarafından olumlu karşılanmıştır.[3]
Bu kapsamda Çin ve Moğolistan’ın 4.700 kilometreden uzun bir sınıra sahip olduğunu ve her iki ülkenin de stratejik ortak olduğunu vurgulamak gerekmektedir.[4] Aynı zamanda bu koridor, Çin’i Moğolistan üzerinden Rusya’ya bağlayan en kısa yoldur. Koridor, “Çin-Moğolistan-Rusya Ekonomik Koridoru’nun Kurulması Anlaşması”yla hayata geçirilmiştir. Bu anlaşma da 2016 yılında Özbekistan’ın başkenti Taşkent’te Şangay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ) Zirvesi’nde taraflarca imzalanmıştır. Temel olarak bu girişimin mevcut hatların yenilenmesini içerdiği bilinmektedir. Tüm bunların yanı sıra koridorun beş sene içerisinde tamamlanması öngörülmektedir.[5]
CMREC, Kuşak ve Yol Girişimi’nin en önemli parçalarındandır. Zira 15 Eylül 2022 tarihinde Özbekistan’ın Semerkant şehrinde düzenlenen ŞİÖ Zirvesi’nde Moğolistan, Çin ve Rusya liderleri, Kuşak ve Yol Girişimi çerçevesinde uygulanacak ekonomik koridor hakkında görüş alışverişinde bulunmuş ve ekonomik koridorun uygulama planını beş yıllığına uzatmıştır.
Koridorun sahip olduğu kritik önem de temel olarak Çin’in kuzeyinde Beijing-TianjinHebei hattından başlayarak Rusya’nın Hohhot şehrinde Dalian, Shenyang, Changchun, Harbineden geçerek Çin’in Manzhouli şehrindenen Rusya’nın Chita bölgesine kadar uzanan iki ana güzergâhı içermesinden kaynaklanmaktadır.[6]
Kuşak ve Yol Girişimi’nin genel durumu ve bahse konu olan güzergahın jeopolitik, jeoekonomik ve jeostratejik önemi dikkate alındığında, Çin ekonomisinin daha da hızlı bir biçimde gelişerek daha yüksek refah seviyesine ulaşacağı öngörülebilir. Zira Pekin’in gelecek beş yıl boyunca sahip olacağı ekonomik gelişmenin kalibresinin yüksek olacağı söylenebilir. Nitekim Çin, 2035 senesine kadar sosyalist modernleşme hedefini gerçekleştirmeyi düşünmektedir.
Bu bağlamda Çin’in bu uzun vadeli hedefinin gerçekleşmesi ve yüzyılın ortalarına doğru güçlü, uyumlu, müreffeh, kültürel açıdan gelişmiş, büyük ve demokratik bir ülke haline dönüşmesi beklenmektedir. Bu konuda mevzubahis koridorun da kritik rol oynayacağı düşünülmektedir.
Aynı zamanda bu koridorun taraf devletler arasındaki müttefiklik ilişkilerini jeoekonomi temelinde geliştirmesi ve üçlü ticaret hacmini arttırması muhtemeldir. Zira bu güzergahtan geçen ürünlerin rekabet gücünü yükselteceği öne sürülebilir. Dahası hayata geçirilecek işbirliği projelerinin altyapıyı geliştirmesi ve Pekin, Ulan Batur ve Moskova arasındaki birlikteliği güçlendireceği ifade edilebilir. Sonuç olarak CMREC’in Kuşak ve Yol Girişimi’nin en mühim güzergahlarından olduğu ve küresel ekonominin üç kritik aktörünü bir araya getirdiği görülmektedir.
[1] “President Xi Jinping Delivers Important Speech and Proposes to Build a Silk Road Economic Belt with Central Asian Countries”, Consulate-General of the People’s Republic of China in Toronto, http://toronto.china-consulate.gov.cn/eng/zgxw/201309/t20130913_7095490.htm, (Erişim Tarihi: 21.07.2023).
[2] “China-Mongolia Ties to Embrace Greater Potentials from Infrastructure to Trade Under China’s BRI and Mongolia’s Steppe Road Program: Envoy”, Global Times, https://www.globaltimes.cn/page/202210/1277101.shtml, (Erişim Tarihi: 21.07.2023).
[3] Aslıhan Genç, “Bir Kuşak Bir Yol Projesi ve Çin”, Bir Kuşak Bir Yol Projesi Kavramlar, Aktörler, Uygulamalar, Serdar Yılmaz, der., Astana Yayınları, Ankara 2019, s. 19-44
[4] “China-Mongolia Ties to Embrace Greater Potentials from Infrastructure to Trade Under China’s BRI and Mongolia’s Steppe Road Program: Envoy”, Global Times, https://www.globaltimes.cn/page/202210/1277101.shtml, (Erişim Tarihi: 21.07.2023).
[5] “China, Russia, Mongolia Vow to Extend Economic Corridor Plan”, China Global Television Network, https://news.cgtn.com/news/2022-09-16/China-Russia-Mongolia-vow-to-extend-economic-corridor-plan-1dn1YjJ3yne/index.html, (Erişim Tarihi: 21.07.2023).
[6] Dinara Taldybayeva, “Çin- Moğolistan- Rusya Ekonomik Koridoru: Tarafların Menfaatleri”, Eurasian Research Institute, 2019.