Çin’in büyüyen gücü ve artan ekonomik nüfuz alanı, Pekin’e Amerika Birleşik Devletleri’yle (ABD) küresel düzeyde rekabet edebilme fırsatı sağlamıştır. Nitekim Çin, ABD’nin ardından dünyanın en büyük ikinci ekonomisidir.[1] Zira Washington ile Pekin arasındaki rekabetin her ne kadar jeopolitik ve jeostratejik boyutları bulunsa da jeoekonomi temelli bir mücadele olduğu öne sürülebilir. Bahse konu durum, birçok analist tarafından “Yeni Soğuk Savaş” şeklinde nitelendirilmektedir.[2]
Şüphesiz bu mücadelede ve Çin’in artan küresel etkisinde, 2013 yılında Çin Devlet Başkanı Şi Cinping’in Kazakistan ziyareti vesilesiyle temellerini attığı ve o tarihten itibaren büyüyerek devam eden Kuşak ve Yol Girişimi belirleyici rol oynamaktadır. Söz konusu girişime 151 ülke dahildir.[3] Dünyada Birleşmiş Milletler tarafından tanınan 193 ülke olduğu[4] düşünüldüğünde, Kuşak ve Yol Girişimi’ne iştirak eden ülkelerin oranının çok yüksek olduğu ifade edilebilir.
Anlaşılacağı üzere, Pekin’in küresel siyasetteki etkisinin anlaşılabilmesi için bu girişimin amaçları ve ulaşmayı hedeflediği noktalar incelenmelidir. Bu çerçevede ilk olarak Pekin yönetiminin barışı, işbirliğini, şeffaflığı ve kapsayıcılığı savunduğu öne sürülebilir. Çünkü Kuşak ve Yol Girişimi, birçok farklı alanda ve konseptte müttefiklik köprüleri inşa etmeyi önermektedir.
Ayrıca Çin’in ekonomik entegrasyonu, küresel güvenlik ortamını ve kültürel kapsayıcılığı önemsediği vurgulanmalıdır. Esasen aktörlerin Kuşak ve Yol Girişimi’ne olumlu yaklaşmalarının gerekçesi de bu değerlerdir. Dolayısıyla Kuşak ve Yol Girişimi’yle birlikte devletler arası münasebetlerde karşılıklı anlayışın, mütekabiliyet ilkesinin, saygının ve güvenin merkeze alındığı bir ilişki biçimi gelişmektedir. Bu da bölgesel ve küresel düzeyde barışı teşvik eden kazan-kazan temelli ilişkiler demektir.[5]
Bahse konu olan girişimin amaçlarından biri de Çin, Orta Asya, Rusya ve Avrupa’yı birbirine bağlamak ve bir küresel ağ inşa etmektir. Aynı zamanda girişim, Çin ile Güneydoğu Asya arasındaki bağlantıyı sağlamayı da hedeflemektedir. Bunu da Orta Asya ve Batı Asya üzerinden Hint Okyanusu’nu kullanarak yapmayı planlamaktadır. Zaten 21. Yüzyıl Deniz İpek Yolu’nun sahip olduğu güzergahlardan biri, Çin kıyılarından yol alarak Güney Çin Denizi ve Hint Okyanusu üzerinden Avrupa’ya gitmektedir. Bir diğer güzergah ise yine Çin kıyılarından ve Güney Çin Denizi üzerinden Güney Pasifik Bölgesi’ne uzanmaktadır. Asya, Avrupa ve Afrika kıtalarına ulaşan bu girişimin iki ucundan biri Doğu Asya’ya diğer ucu da Avrupa’ya varmaktadır.[6]
Tahmin edileceği üzere Kuşak ve Yol Girişimi, halihazırda mevcut olan kara yolları üzerinde yer alan güzergahlardan faydalanmaktadır. En temelde girişim, ülkelerin önemli ve merkezi şehirlerinden geçmekte ve bu şehirleri girişime dahil etmektedir. Dolayısıyla Pekin, ekonomik olarak ehemmiyet arz eden birçok bölgeyle temas edebilmekte ve yapıcı ilişkiler kurabilmektedir. Bu bağlamda Çin-Moğolistan-Rusya ve Çin-Orta Asya-Batı Asya koridorlarının inşa edilmesi oldukça kritiktir.[7]
Bu kapsamda Çin’in jeopolitik açıdan önemli limanları ve deniz yollarını birleştirerek güvenli, verimli ve istikrarlı güzergahlar inşa etmeyi hedeflediği söylenebilir. Çin-Pakistan ve Bangladeş-Çin-Hindistan-Myanmar ekonomik koridorları da bunun göstergesidir.[8]
Sonuç olarak Çin’in ABD’ye karşı küresel düzeyde yürüttüğü rekabette Kuşak ve Yol Girişimi’nin yeri göz ardı edilemeyecek mahiyete sahiptir. Çünkü Pekin’in artan etkisi, Kuşak ve Yol Girişimi çerçevesinde geliştirdiği yapıcı münasebetlerle yakından ilişkilidir. Bu nedenle de Pekin’in küresel çapta istikrarlı bir ekonomik ortamın teşkil edilmesini amaçladığı ve uluslararası refaha öncelik verdiği vurgulanmalıdır.
[1] “The World’s Largest Economies”, World Data Info, https://www.worlddata.info/largest-economies.php, (Date of Accession: 24.02.2023).
[2] “5 Ways the U.S.-China Cold War Will Be Different From the Last One”, Froeign Policy, https://foreignpolicy.com/2022/12/29/us-china-cold-war-bipolar-global-order-stability-biden-xi/, (Date of Accession: 24.02.2023).
[3] “A Transformative Speech That Gave Rise to Belt and Road Initiative”, The State Council Information Office The People’s Republic of China, http://english.scio.gov.cn/beltandroad/2023-05/17/content_85354854.htm, (Date of Accession: 24.02.2023).
[4] “How many Countries are there in the World?, Worldometer, https://www.worldometers.info/geography/how-many-countries-are-there-in-the-world/#:~:text=Countries%20in%20the%20World%3A&text=This%20total%20comprises%20193%20countries,and%20the%20State%20of%20Palestine., (Date of Accession: 24.02.2023).
[5] “China’s Massive Belt and Road Initiative”, Council on Foreign Relations, https://www.cfr.org/backgrounder/chinas-massive-belt-and-road-initiative, (Date of Accession: 24.02.2023).
[6] Aynı yer.
[7] Aynı yer.
[8] Aynı yer.