2013 yılının Aralık ayında Çin Devlet Başkanı Şii Cinping’in ilan ettiği Kuşak ve Yol Girişimi, Avrupa ve Afrika’ya uzanan kara ve deniz (mavi) ekonomi koridorlarından oluşmaktadır. Günümüzde 145’e yakın ülkenin dahil olduğu Kuşak ve Yol Girişimi, temel olarak devletlerin enerji, sanayi, ticaret ve ulaştırma sektörlerinde altyapı yatırım ihtiyaçlarını karşılayan büyük kalkınma projelerinden oluşmaktadır.
Kuşak ve Yol Girişimi’nin kara koridorları altı temel güzergâhtan oluşmaktadır. Bunlardan biri de Bangladeş-Çin-Hindistan-Myanmar Ekonomik Koridoru’dur (BÇHMEK). Bu hat, Çin’den yola çıkarak Myanmar’a ve oradan da Hindistan’ın kuzeydoğu eyaletlerine ve Bangladeş’e uzanmakta ve ardından tekrar Hindistan’ın Bengal Eyaleti’ndeki Kalküta Şehri’ne varmaktadır. Daha sonra da Kalküta Limanı’ndan mavi ekonomi koridoruna bağlanarak Sri Lanka’nın Hambontata ve Kolombo limanlarına varması hedeflenmektedir. Kısacası Çin’in nihai hedefi, Hindistan’a doğru uzanan kara koridorunu Sri Lanka’dan geçen mavi ekonomi koridoruna bağlamaktır.
Görsel 1. Bangladeş-Çin-Hindistan-Myanmar Ekonomik Koridoru
Kaynak: “India Becomes Transportation Hub Of China’s Belt & Road Initiative As Co-Investments Increase”, Silkroadbriefing, https://www.silkroadbriefing.com/news/2020/06/25/india-becomes-transportation-hub-chinas-belt-road-initiative-co-investments-increase/, (Erişim Tarihi: 08.03.2023).
Çin’in Güney Asya’ya açılmasındaki stratejik hedefi, Hint Okyanusu’na ulaşmaktır. Bu doğrultuda Pekin yönetimi, en kısa yoldan Myanmar’ın KyaukPyu Limanı, Hindistan’ın Kalküta Limanı ve Pakistan’ın Gvadar Limanı üzerinden bu denizlere bağlanabilir. Söz konusu limanlar, aynı zamanda Çin’in sırasıyla Myanmar, Hindistan ve Pakistan’a uzanan üç farklı kara koridorunun nihai varış noktalarıdır. Çin’in stratejik hedeflerinden biri de Myanmar-Bangladeş-Hindistan’a giden koridoru, Pakistan’daki ekonomi koridoruna (CPEC) bağlamaktır.[1] Ancak Hindistan, Keşmir’den geçen CPEC’in geliştirilmesine karşı çıkmaktadır. Bu karşıtlık nedeniyle Çin, Hindistan’ı Kuşak ve Yol Girişimi’ne dahil etmekte zorlanmaktadır.
Çin’in bu projede karşılaştığı aksaklıklar, Hindistan’la sınırlı değildir. Myanmar’daki güvenlik sorunları da bahsi geçen koridorun başarısız olmasında etkili olmuştur. Buna ek olarak Myanmar’ın Rohingya Meselesi nedeniyle Bangladeş’le de siyasi sorunları vardır. Ayrıca sınırdaki Kokang ayrılıkçıları nedeniyle Myanmar, Çin’le de uzun yıllar anlaşmazlıklar yaşamıştır. Tüm bunlara ek olarak Sri Lanka’da en son yaşanan siyasi, ekonomik ve toplumsal kriz, bu koridorun hayata geçirilmesini zora sokmuştur.
Hindistan’ın bakış açısına göre; Çin’in Pakistan ve Myanmar’a uzanan bu ekonomi koridorları, kendisini kuşatma amacı taşımaktadır. Çin’in bu projesi, Pakistan’ın kontrolündeki Azad Keşmir’den geçmektedir. Burası hem Hindistan’ın hem de Pakistan’ın uzun yıllardır egemenlik iddiasında bulunduğu ve bu mesele nedeniyle birbiriyle savaştığı tartışmalı bir bölgedir. Çin, mevzubahis koridorun herhangi bir egemenlik ihlali yaratmadığını iddia etmektedir. Ancak Hindistan, Keşmir’den geçen bu koridorun Pakistan’ın buradaki egemenliğini meşrulaştırmakla eşdeğer olduğunu öne sürmekte ve bu yüzden de karşı çıkmaktadır. Çevrelenme korkusu ve Keşmir Sorunu gibi nedenlerden ötürü Hindistan, 2017 ve 2019 yıllarında gerçekleşen Kuşak ve Yol Girişimi Zirvelerine katılmamıştır. Buna rağmen Çin, Hindistan’ın halen Kuşak ve Yol Girişimi’nin bir parçası olduğunu vurgulamaktadır.[2]
Bahse konu olan koridor, devletler arasındaki ikili ve çok tarafları uyuşmazlıkların çözülmesi, ekonomik kalkınma ve bütünleşmenin sağlanması bağlamında taraf ülkelere çok büyük fırsatlar sunmaktadır. Üreten nüfusun giderek azaldığı Çin, sürdürülebilir ekonomik kalkınmayı sağlamak maksadıyla Güney Asya’ya açılan koridorlarını yeniden canlandırmayı amaçlamaktadır. Bu koridor, aynı zamanda Çin’in artan enerji ihtiyaçlarını karşılayabilmesi açısından da değerlidir. Nitekim Hindistan’ın kuzeydoğu eyaletleri ve Bangladeş ile Myanmar, önemli hidrokarbon kaynaklarına ev sahipliği yapmaktadır. Bu koridor sayesinde Çin, bilhassa ham petrol ithalatı konusunda Malakka Boğazı’na olan bağımlığını azaltmayı ve mümkünse “by-pass” ederek enerji güvenliğini sağlamayı hedeflemektedir.
Yukarıdaki faktörlerden ötürü Çin, Hindistan’la ilişkilerini pozitif yönlü tutmaya gayret göstermektedir. Fakat 2020 yılındaki sınır çatışmalarından sonra taraflar arasındaki güvensizlik artmıştır. Mevcut konjonktürde bunu tersine çevirebilmek kolay değildir. Çin’in Pakistan’a uzanan koridora olan desteğini arttırması da Hindistan’ın kaygılarını artırmaktadır. Nitekim Yeni Delhi, bahsi geçen koridora üçüncü ülkelerin yatırım yapmasına karşı çıkmaktadır. Buna rağmen Çin’in Hindistan’a uzanan koridoru, Pakistan’a birleştirme planı halen mevcuttur. Ancak en azından mevcut konjonktürde bu planın karşılık bulması olası gözükmemektedir.
Özellikle de CPEC’e karşı çıktığı için Kuşak ve Yol Girişimi Zirvelerine katılmayan Hindistan, bunun yerine Çin’e denge oluşturabileceğine inandığı Japonya ve diğer Amerikan müttefiki bölge ülkeleriyle işbirliği yapmaktadır. Buna ek olarak Yeni Delhi yönetimi, Rusya ve İran’la birlikte Uluslararası Kuzey-Güney Ulaştırma Koridoru’nu hayata geçirmek için çabalamaktadır. Ayrıca “Doğuya Hareket Et” politikası kapsamında Hindistan, Myanmar’a ve oradan da Hindiçin Yarımadası ve Japonya’ya kadar uzanan ekonomik koridoru canlandırmayı amaçlamaktadır. Neticede uluslararası arenadaki kamplaşmanın da bir çıktısı olarak Hindistan, Çin’in Kuşak ve Yol Girişimi’ne verdiği desteği azaltmıştır. Ancak bu planın tamamen terk edildiği söylenemez. Eğer sınır çatışmalarına ve siyasi gerginliklere son verilirse, Çin’in Hindistan’la ekonomik işbirliğini yeniden canlandırması mümkün olabilir.
[1] “Linking CPEC With Bangladesh-China-India-Myanmar Corridor Will Benefit People: China”, First Post, https://www.firstpost.com/business/linking-cpec-with-bangladesh-china-india-myanmar-corridor-will-benefit-people-china-3749181.html, (Erişim Tarihi: 10.07.2023).
[2] “Bangladesh-China-India-Myanmar-Economic Corridor Project Not Abandoned, Says China”, The Print, https://theprint.in/world/bangladesh-china-india-myanmar-economic-corridor-project-not-abandoned-says-china/248341/, (Erişim Tarihi: 10.07.2019).